Bài học 6

Mở rộng LaTeX

Bài này giải thích cách tăng cường chức năng cho LaTeX bằng việc sử dụng các gói lệnh cũng như tự định nghĩa các câu lệnh mới.

Sau khi khai báo lớp văn bản, trong phần khai báo bạn có thể thay đổi các chức năng trong LaTeX bằng việc thêm một hoặc nhiều gói lệnh. Những gói lệnh này có thể

Thay đổi cách hoạt động của LaTeX

Khi nói về khả năng tùy chỉnh từ người dùng thì phần lõi của LaTeX khá bị giới hạn. Do đó, một số gói lệnh tăng cường được viết để xử lý những vấn đề này. Đầu tiên là thay đổi cách LaTeX hoạt động đối với một ngôn ngữ cụ thể nào đó. Các ngôn ngữ khác nhau có các quy tắc khác nhau, do đó ta cần phải cho LaTeX biết cần dùng ngôn ngữ nào. Điều này được xử lý bởi gói babel.

\documentclass{article}
\usepackage[T1]{fontenc}

%\usepackage[french]{babel}

\usepackage[width = 6cm]{geometry} % Để có được hyphenation

\begin{document}

This is a lot of filler which is going to demonstrate how LaTeX hyphenates
material, and which will be able to give us at least one hyphenation point.
This is a lot of filler which is going to demonstrate how LaTeX hyphenates
material, and which will be able to give us at least one hyphenation point.

\end{document}

Thử bỏ dấu chú thích ở dòng khai báo babel và xem sự thay đổi trong output. (Mặc định LaTeX hiểu là cần phải dùng các quy tắc của tiếng Anh – Mỹ. Dùng lựa chọn vietnamese nếu bạn muốn dùng tiếng Việt, xem thêm ở bài đặc biệt.)

Ngoài hyphenation (gạch nối các âm tiết trong từ), babel còn có thể làm được nhiều thứ khác. Ta sẽ xét chúng trong bài bổ sung.

Thay đổi thiết kế văn bản

Việc thay đổi một vài định dạng của văn bản mà không phụ thuộc vào lớp văn bản là tương đối có ích. Một trong những định dạng cần thay đổi nhất đó là lề trang giấy. Ta đã dùng gói geometry trong ví dụ trên, nhưng bây giờ ta hãy cùng xem một ví dụ dành riêng cho việc thay đổi kích thước lề.

\documentclass{book}
\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage[margin=1in]{geometry}

\begin{document}
Hey world!

This is a first document.


% ================
\chapter{Chapter One}
Introduction to the first chapter.


\section{Title of the first section}
Text of material in the first section

Second paragraph.

\subsection{Subsection of the first section}

Text of material in the subsection.


% ================
\section{Second section}

Text of the second section.

\end{document}

Thử bỏ dòng khai báo geometry đi và xem sự thay đổi trong output.

Thêm những chức năng mới

Một trong những điểm mạnh của LaTeX đó là bạn có thể chọn từ hàng ngàn gói lệnh, trong đó có nhiều gói lệnh để viết các công thức toán học, để nhập các đường dẫn trong văn bản, để xử lý các vấn đề với màu, v.v… Ta sẽ đi qua một vài gói lệnh thông dụng nhất trong các bài sau.

Định nghĩa các lệnh mới

Đôi khi bạn cần định nghĩa một vài lệnh đặc biệt cho văn bản của mình, ví dụ khi ta cần một chức năng không có sẵn trong các gói lệnh, hay bạn cần lặp lại một đoạn chữ nhiều lần.

Ví dụ sau là một cách định nghĩa một lệnh để chèn keyword dưới một kiểu chữ nhất định nào đó.

\documentclass{article}
\usepackage[T1]{fontenc}
\newcommand\kw[1]{\textbf{\itshape #1}}
\begin{document}
Something about \kw{apples} and \kw{oranges}.
\end{document}

Trong phần định nghĩa lệnh, [1] khai báo số đối số của lệnh (1 đối số trong ví dụ này), còn #1 ký hiệu đối số đầu tiên của lệnh (apples hay oranges trong ví dụ này). Bạn có thể dùng tới 9 đối số cho lệnh của mình, nhưng thông thường một lệnh chỉ nên có nhiều nhất một đối số mà thôi.

Định nghĩa các lệnh mới không chỉ giúp ta hoàn thành văn bản với ít đánh máy hơn, nó còn giúp ta phân biệt thông tin về các kiểu được sử dụng trong văn bản. Nếu bạn muốn thay đổi kiểu chữ cho các keyword, thay vì phải sửa cả văn bản, bạn chỉ cần sửa định nghĩa của lệnh. Ở ví dụ sau, ta đã sử dụng gói xcolor để thêm màu chữ, và thay kiểu chữ đậm bằng chữ màu xanh:

\documentclass{article}
\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage{xcolor}
\newcommand\kw[1]{\textcolor{blue}{\itshape #1}}
\begin{document}
Something about \kw{apples} and \kw{oranges}.
\end{document}

Tuy nhiên, chú ý rằng việc định nghĩa hay sử dụng quá nhiều câu lệnh có thể làm cho mã nguồn của văn bản khó đọc và khó hiểu hơn. Do đó, ta cần cẩn thận khi định nghĩa thêm các câu lệnh mới như vậy.

Bài tập

Thử viết một vài đoạn văn theo một ngôn ngữ khác tiếng Anh và xem cách babel thay đổi các quy tắc.

Thử thay đổi kích thước lề trong ví dụ geometry. Bạn có thể thiết lập các kích thước lề trên, dưới, trái, phải một cách riêng biệt bằng các tùy biến top, bottom, left và right theo thứ tự ấy. Chú ý rằng khi bạn cho nhiều tùy biến vào một gói lệnh hoặc một lớp văn bản, bạn phân tách các tùy biến bằng dấu phẩy.

Thử khai báo gói lệnh lipsum và thêm lệnh \lipsum vào văn bản. Bạn sẽ thấy tại sao gói lệnh này rất hữu ích trong việc viết các mã ví dụ trong LaTeX.

Thử sửa định nghĩa của lệnh \kw để thay đổi kiểu chữ của keyword thành một kiểu khác.